Preliminary results of in situ characterisation of autochthonous apple genotypes originated from the central and southwest Serbia region

Abstract

The paper presents the main biological properties of 17 in situ old local apple cultivars and landraces grown in the regions of central and southwestern Serbia: ‘Ilinjača’ (Jezdina), ‘Kraljica’, ‘Vidovača’, ‘Ilinjača’ (Trnava), ‘J-GM/1’, ‘Prancija’, ‘Strekinja’, ‘Lepocvetka’, ‘J-LuN/1’, ‘Prancija Slatka’, ‘Džumurka’, ‘Slatka Kadumana’, ‘Lubenjaja’, ‘J-ČaO/1’, ‘Senabija’, ‘Budimka’ and ‘Kolačara’. The following characteristics of these genotypes were assessed: flowering phenophase, harvest date, pomological properties (physical and chemical, including bioactive compounds) and disease susceptibility to scab [Venturia inaequalis (Cooke) Wint.] and fireblight [Erwinia amylovora (Burnill)]. The average flowering time was during the third decade of April, whilst the predominant harvest date was from mid-September to mid-October. The highest fruit weight was determined in ‘Ilinjača’ (Trnava), while the lowest was in ‘Vidovača’ (262.99 g and 29.23 g, resp.). The best fruit quality among the assessed genotypes, measured by the fruit chemical composition, was found in ‘Senabija’ (soluble solids content ‒ 17.05%; total and invert sugars content ‒ 12.70% and 9.66%, resp.). The cultivar ‘Strekinja’ and landrace ‘J-ČaO/1’ were characterised by the highest content of total phenols and anthocyanins, respectively. In terms of fruit attractiveness, ‘Lepocvetka’, ‘J-ČaO/1’, ‘Senabija’ and ‘Budimka’ could be singled out. All of the studied genotypes showed resistance to fireblight and a relatively narrow range of susceptibility to scab under field conditions. Overall, Serbian autochthonous apple genotypes appear to carry useful characteristics that could be important for current/future breeding work and commercial growing suitable for fresh consumption, industrial and domestic processing.

Intenziviranjem procesa urbanizacije, odnosno prevashodno poljoprivredne proizvodnje kao njene funkcionalne komponente u skladu sa zahtevima globalnog svetskog tržišta, dolazi do neminovnog zapostavljanja autohtonog materijala, što za posledicu može imati drastičan ili nepovratan gubitak ovog dela dragocenog genofonda voćaka. Institut za voćarstvo, Čačak ima dugu tradiciju kolekcionisanja, proučavanja i usmerenog korišćenja divergentnosti autohtonog genofonda za oplemenjivačke programe, kao i programe direktnog uvođenja u proizvodnju. U cilju održavanja kontinuiteta proučavanja autohtonog materijala, u radu su prikazani rezultati ispitivanja najznačajnijih bioloških osobina 17 in situ genotipova jabuke gajenih na različitim lokalitetima teritorijalnih jedinica centralne i jugozapadne Srbije: Ilinjača (Jezdina), Kraljica, Vidovača, Ilinjača (Trnava), J-GM/1, Prancija, Strekinja, Lepocvetka, J-LuN/1, Prancija slatka, Džumurka, Slatka kadumana, Lubenjaja, J-ČaO/1, Senabija, Budimka i Kolačara. Primenom međunarodno priznatog deskriptora (Apple Descriptors, IBPGR) i tehničkog uputstva za jabuku (TG/14/9, UPOV), kao i korišćenjem standardnih laboratorijskih metoda ispitane su sledeće biološke osobine: fenofaza cvetanja, vreme berbe, pomološke osobine (fizičke i hemijske, uključujući i sadržaj bioaktivnih jedinjenja) i otpornost na prouzrokovače čađave pegavosti lista i krastavosti plodova [Venturia inaequalis (Cooke) Wint.], kao i bakteriozne plamenjače [Erwinia amylovora (Burnill)] u poljskim uslovima. Prosečno vreme cvetanja ispitivanih genotipova bilo je tokom treće dekade aprila, dok su plodovi sazrevali od 07. jula [Ilinjača (Jezdina)] do 18. oktobra (Kolačara). Najsitnijim plodom odlikovao se genotip Vidovača (masa ‒ 29,23 g, visina ‒ 43,81 mm i širina ‒ 41,04 mm), dok je najveću masu (262,99 g) i širinu ploda (87,39 mm) imao genotip Ilinjača (Trnava), a najveću visinu ploda genotip Lubenjaja (71,63 mm). U pogledu hemijskog sastava ploda, najviši sadržaj rastvorljivih suvih materija (RSM), ukupnih i invertnih šećera (17,05%, 12,70% i 9,66%, po redosledu) utvrđen je kod genotipa Senabija, dok je najviši sadržaj saharoze određen kod genotipa Budimka (3,66%). Najnižim sadržajem RSM odlikovali su se plodovi genotipa J-ČaO/1 (9,90%), dok su se plodovi genotipa Ilinjača (Jezdina) karakterisali najnižim sadržajem ukupnih šećera (5,28%) i saharoze (0,63%), uz istovremeno najviši sadržaj kiselina (1,52%) i najnižu pH vrednost soka ploda (2,94). Sadržaj ukupnih fenola u plodovima ispitivanih genotipova kretao se u intervalu od 117 do 337,50 mg galne kiseline na 100 g sveže mase ploda (Prancija i Strekinja, po redosledu). Plodovi genotipa Vidovača su se odlikovali najvišom antioksidativnom aktivnošću (89,84%), dok je najniža vrednost ovog parametra utvrđena u plodovima genotipa Džumurka (48,68%). Sadržaj ukupnih antocijana varirao je od 0,21 do 11,27 mg cijanidin-3-glukozida na 100 g sveže mase ploda (Prancija slatka i genotip crvenog mesa ploda J-ČaO/1, po redosledu). U pogledu atraktivnosti ploda, izdvajaju se genotipovi Lepocvetka, J-ČaO/1, Senabija i Budimka. Simptomi karakteristični za prouzrokovača bakteriozne plamenjače nisu uočeni u periodu proučavanja kod ispitivanih genotipova, dok su najviši stepen otpornosti na Venturia inaequalis u poljskim uslovima ispoljili genotipovi Kraljica, Strekinja, Džumurka, J-ČaO/1 i Senabija. U celini posmatrano, autohtoni genotipovi jabuke na prostoru Republike Srbije koji se odlikuju poželjnim biološkim osobinama obogatiće kolekciju početnog materijala za buduće oplemenjivačke programe, kao i za programe uvođenja u proizvodnju genotipova izvanrednih osobina namenjenih kako za svežu potrošnju, tako i za industrijsku i domaću preradu.