Oplemenjivanje koštičavih vrsta voćaka sa aspekta reproduktivne biologije cvetanja ‒ dostignuća i budući pravci

Abstract

Značajan napredak u oplemenjivanju koštičavih vrsta voćaka ostvaren je širom sveta, u cilju dobijanja novih sorti prilagođenih različitim agro-ekološkim uslovima, sa karakteristikama koje obezbeđuju komercijalne efekte i odgovaraju zahtevima potrošača u pogledu kvaliteta i zdravstvene bezbednosti plodova. Istraživanja reproduktivne biologije predstavnika roda Prunus, korišćenjem različitih metodologija (molekularnih, bioloških, histoloških), obezbedila su značajne informacije o biološkim događajima bitnim za zametanje plodova. Različiti aspekti koji se odnose na vreme cvetanja, potrebu za oprašivačima, muški i ženski gametofit, njihove performanse i interakcije (koje su u osnovi reproduktivnog uspeha) u različitim ekološkim kontekstima, pokazali su se kao veoma bitne teme od značaja za strategije oplemenjivanja i stvaranje novih sorti. Pokazalo se da su određene genetički determinisane reproduktivne osobine, kao što su kratko vreme cvetanja i životni vek ovula kao i, posledično, kratak efektivni polinacioni period, samobesplodnost, za modernu hortikulturnu praksu manje poželjne ili nepoželjne. Rezultati pokazuju da aktuelne klimatske promene imaju negativni uticaj na produkciju plodova u voćarstvu. Razmatrajući sadašnju situaciju kao osnov za budući razvoj u oblasti oplemenjivanja i proizvodnje plodova koštičavih vrsta voćaka, neophodni su dalji integrativni pristupi. Novi ciljevi oplemenjivanja vrsta roda Prunus moraju objediniti adaptabilnost na temperaturne okolnosti koji proističu iz klimatskih promena, kvalitet ploda i otpornost na bolesti. U tom smislu, proučavanje fiziologije reproduktivnih procesa u narednim godinama će postajati sve značajnije, iz perspektive suočavanja sa promenama uslova životne sredine.

Considerable progress has been made in the breeding of stone fruits worldwide, in order to obtain cultivars that are adapted to different agro-ecological conditions, and with characteristics that ensure commercial effects and respond to consumer demands for healthy and quality fruits. Studies of the reproductive biology of Prunus species have combined different methodologies (molecular, biological, histological), providing valuable information on biological events essential for optimal fruit set. Different aspects related to blooming time, the needs for pollenisers, male and female gametophytes, their performances and interactions (that underlie reproductive success) under various ecological contexts, were shown to be important topics that contribute to the breeding strategies and developing of the new cultivars. Genetically determined reproductive traits such as short blooming time or ovule longevity and, consequently, insufficient effective pollination period, and self-incompatibility, have been shown to be less desirable or unsuitable from the aspect of modern horticultural practice. Nowadays, results also indicate that ongoing climate change has detrimental effects on fruit production. Considering different aspect of the current situation as a baseline for the future development of the stone fruits breeding and production, the future integrative approaches are necessary. The new breeding objectives of Prunus species must unify adaptability to temperature conditions arising from climate change, fruit quality and disease resistance. In this regard, the study of the physiology of reproductive processes will become increasingly important in future years from the perspective of coping with such environmental changes.